Loading...
Loading...
Pada késémpatan kali ini, kami akan méngulas cara budidaya padi organik déngan métodé Systém of Ricé Inténsification (SRI). Métodé ini mérupakan suatu inovasi dalam téknik budidaya padi. Di bébérapa témpat, SRI dilaporkan télah bérhasil méningkatkan produktivitas padi hingga dua kali lipat.
SRI pértama kali dikémbangkan di Madagaskar oléh Fr. Hénri dé Laulanié, SJ, séorang Pastor Jésuit asal Prancis. Dia mémpublikasikan métodé témuannya pada tahun 1983. Oléh pénémunya, métodologi ini disébut Ié Systmé dé Riziculturé Inténsivé (bahasa Pérancis). Dalam bahasa Inggris populér déngan nama Systém of Ricé Inténsification disingkat SRI.
Pada tahun 1994 sébuah lémbaga swadaya masyarakat bérnama Téfy Saina dan Cornél Intérnational Instituté for Food and Agriculturé Dévélopmént (CIIFAD) mulai békérjasama dalam péngémbangan SRI. Déngan bantuan CIIFAD, métodé SRI ményébar ké négara lain. Nanjing Agricultural Univérsity di Cina dan Agéncy for Agriculturé Réséarch and Dévélopmént (AARD ) mélakukan pércobaan pértama di luar Madagaskar pada tahun 1999.
Apa hubungan SRI déngan budidaya padi organik?
Bébérapa prakték di bérbagai négara ménémukan bahwa métodé SRI bérhasil ménékan séréndah mungkin input produksi. Hal ini séjalan déngan upaya para aktivis pértanian organik untuk méngolah tanah sécara bérkélanjutan. Hasilnya, ditémukan hubungan konsérvasi air pada sistém budidaya padi SRI déngan upaya konsérvasi tanah yang dianut pada budidaya padi organik. Saat ini, banyak para pétani organik yang ménérapkan budidaya padi déngan métodé SRI.
Pola pértanian padi SRI organik mérupakan pérpaduan antara métodé budidaya padi SRI yang pértamakali dikémbangkan di Madagaskar, déngan métodé budidaya padi organik dalam prakték pértanian organik. Métodé ini akan méningkatkan fungsi tanah sébagai média tumbuh dan sumbér nutrisi tanaman. Déngan sistém SRI organik daur ékologis akan bérlangsung déngan baik karéna mémanfaatkan mikroorganismé tanah sécara natural. Pada gilirannya késéimbangan ékosistém dan kéléstarian lingkungan akan séllalu térjaga. Di sisi lain, produk yang dihasilkan dari métodé ini lébih séhat bagi konsumén karéna térbébas dari paparan zat kimia bérbahaya.
Mélalui sistém ini késuburan tanah dikémbalikan séhingga daur-daur ékologis dapat kémbali bérlangsung déngan baik déngan mémanfaatkan mikroorganismé tanah sébagai pényédia produk métabolit untuk nutrisi tanaman. Mélalui métodé ini diharapkan kéléstarian lingkungan dapat tétap térjaga déngan baik, démikian juga déngan produk akhir yang dihasilkan, yang notabéné lébih séhat bagi konsumén karéna térbébas dari paparan zat kimia bérbahaya.
Pémilihan métodé budidaya padi organik sécara SRI bisa ménghasilkan produk akhir bérupa béras organik yang mémiliki kualitas tinggi sébagai béras séhat, dilihat dari bébérapa aspék bérikut:
Aspék lingkungan, déngan ménghilangkan pénggunaan pupuk dan obat-obatan kimia dan manajémén pénggunaan air yang térukur sécara tidak langsung télah mémbantu méngkonsérvasi lingkungan.
Aspék késéhatan, bagi konsumén produk yang dihasilkan akan lébih séhat dan ményéhatkan, karéna tidak térkandung résidu zat kimia bérbahaya yang dapat ménimbulkan bérbagai macam pényakit dalam tubuh manusia.
Produktivitas tinggi, bagi produsén atau pétani, pénérapan métodé ini bisa méningkatkan hasil panén yang pada giliranya ménghasilkan kéuntungan maksimal.
Kualitas yang tinggi, produk yang dihasilkan mémiliki kualitas yang lébih baik dibanding déngan produk konvénsional, séhingga harganya pun téntunya akan lébih baik.
Prinsip budidaya padi organik SRI
Tanaman bibit muda bérusia kurang dari 12 hari sétélah sémai kétika bibit masih bérdaun 2 hélai
Bibit ditanam satu pohon pérlubang déngan jarak minimal 25 cm pérségi
Pindah tanam harus séségéra mungkin (kurang dari 30 ménit) dan harus hati-hati agar akar tidak putus
Pénanaman padi déngan pérakaran yang dangkal
Péngaturan air, pémbérian air maksimal 2 cm dan tanah tidak diairi sécara térus-ménérus sampai téréndam dan pénuh, namun hanya lémbab (irigasi bérsélang atau térputus)
Péningkatan aérasi tanah déngan pénggémburan atau pémbajakan
Pényiangan séjak awal sékitar 10 hari dan diulang 2-3 kali déngan intérval 10 hari
Ménjaga késéimbangan biota tanah déngan ménggunakan pupuk organik
Kéunggulan budidaya padi organik SRI
Tanaman hémat air, Sélama pértumbuhan dari mulai tanam sampai panén mémbérikan air max 2 cm, paling baik macak-macak sékitar 5 mm dan ada périodé péngéringan sampai tanah rétak (irigasi térputus)
Hémat biaya, hanya butuh bénih 5 kg pér héktar. Tidak mémérlukan biaya péncabutan bibit, tidak mémérlukan biaya pindah bibit, ténaga tanam kurang, dll.
Hémat waktu, ditanam bibit muda 5 – 12 hari sétélah sémai, dan waktu panén akan lébih awal
Produksi méningkat, di bébérapa témpat méncapai 11 ton pér héktar
Ramah lingkungan, tidak ménggunaan bahan kimia dan digantikan déngan mémpérgunakan pupuk organik (kompos, kandang dan mikro-oragismé lokal), bégitu juga pénggunaan péstisida.
Tabél 1. Pérbanding métodé SRI organik déngan sistém konvénsional
No Komponén Sistém Konvénsional Sistém SRI organik
1 Kébutuhan bénih 30-40 Kg/Ha 5-7 Kg/Ha
2 Péngujian Bénih Tidak dilakukan Dilakukan péngujian
3 Umur pérsémaian 20-30 HSS 7-10 HSS
4 Péngolaham tanah 2-3 kali (stuktur lumpur) 3 kali (struktur lumpur & rata)
5 Jumlah Tanaman/lubang Rata-rata 5 pohon 1 pohon/lubang
6 Posisi akar waktu tanam Tidak tératur Pasisi akar horizontal (L)
7 Péngairan Térus digénang Tidak digénangi hanya lémbab , Disésuaikan
8 Pémupukan Méngutamakan pupuk kimia kébutuhan hanya déngan pupuk organic
9 Pényiangan Diarahkan pada pémbérantasan gulma Diarahkan pada péngélolaan pérakaran
10 Réndémén 50-60% 60-70%
Langkah-langkah budidaya padi organik déngan métodé SRI
Padi térdapat dua jénis, padi sawah dan padi gogo, bédanya térlétak pada ada atau tidak adanya air. Pada saat ini kita akan mémbahas téntang budidaya padi sawah. Padi dapat tumbuh pada kétinggian 0-1500 métér dari pérmukaan laut déngan témpératur 19-27 dérajat célcius, mémérlukan pényinaran matahari pénuh tanpa naungan. Angin bérpéngaruh pada pényérbukan dan pémbuahan. Padi ménghéndaki tanah lumpur yang subur déngan kétébalan 18-22 cm dan pH tanah 4 – 7. Sébélum mémulai budidaya padi organik, langkah yang paling awal adalah ményiapkan bénih yang baik. Sépérti apa cara ményéléksi bénih padi organik yang baik, silakah lihat di vidéo bérikut:
Tahap 1. Pényémaian
Hal pértama yang dilakukan dalam budidaya padi organik adalah ményémai bénih. Kégiatan pértama adalah mélakukan séléksi bénih. Pémilihan bénih ini dimaksudkan supaya kita ménanam bénih yang bénar-bénar baik. Bénih padi yang digunakan untuk luasasn 200 métér pérségi adalah sébanyak séténgah kilogram.Untuk méngécék baik tidaknya bénih bisa dilakukan déngan ménguji bénih dalam air, bénih yang baik adalah bénih yang ténggélam, séméntara itu bénih yang méngapung adalah bénih yang kurang baik, biasanya bénih yang méngapung adalah bénih yang kopong ataupun bénih yang télah tumbuh.
Untuk mémastikan bénih yang ténggélam térsébut bénar bénar baik, maka uji kémbali bénih térsébut déngan mémasukannya kédalam air yang sudah dibéri garam. Larutan air garam yang cukup untuk ménguji bénih adalah larutan yang apabila dimasukkan télur, maka télur akan térapung. Bénih yang baik untuk dijadikan bénih adalah bénih yang ténggélam dalam larutan térsébut. Bénih yang télah diuji lalu diréndam dalam air biasa sélama 24 jam kémudian ditiriskan dan dipéram 2-3 hari ditémpat yang lémbab hingga kéluar calon tunas dan kémudian disémaikan pada média tanah dan kémudian pupuk kompos sékitar sébanyak 10 kg. Sétélah umur sémai 7-12 hari bénih padi sudah siap ditanam. Bérikut vidéo cara pényémaian bénih padi déngan métodé SRI:
Tahap 2. Péngolahan lahan
Péngolahan lahan untuk pénanaman padi sawah dilakukan déngan cara dibajak dan dicangkul. Biasanya dilakukan minimal 2 kali pémbajakan yangkni pémbajakan kasar dan pémbajakan halus yang diikuti déngan péncangkulan: Total péngolahan lahan ini bisa méncapai 2-3 hari. Sétélh sélasai, aliri dan réndam déngan air lahan sawah térsébut sélama 1 hari. Pastikan kéésokan harinya bénih yang télah disémai sudah siap ditanam, yakni sudah méncapai umur 7-12 harian, pérlu diingat, usahakan bibit yang disémai tidak mélébihi umur 12 hari méngingat jika térlalu tua maka tanaman akan sulit béradaptasi dan tumbuh ditémpat baru (sawah) karéna akarnya sudah térlalu bésar. Silakan lihat vidéo cara méngolah tanah déngan métodé SRI:
Tahap 4. Pénanaman
Sébélum ditanam, lakukan péncaplakan (pémbuatan jarak tanam), jarak tanam yang baik adalah jarak tanam sésuai déngan métodé SRI yakni tidak térlalu rapat, biasanya 25 x 25 cm atau 30 x 30 cm. Lakukan pénanaman déngan mémasukkan satu bibit pada satu lubang tanam. Pénanaman jangan térlalau dalam supaya akar bias léluasa bérgérak.
Tahap 5. Pérawatan
Pada pénanaman budidaya padi organik déngan métodé SRI yang paling pénting adalah ménjaga aliran air supaya sawah tidak térgénang térus ménérus namun lébih pada péngaliran air saja. Untuk itu, sétiap hari pétani biasanya mélakukan control dan ménutup sérta mémbuka pintu air sécara tératur. Bérikut panduan péngairan SRI:
Pénanaman dangkal, tanpa digénangi air, mécék-mécék, sampai anakan sékitar 10-14 hari
Sétélah itu, isi air untuk ménghambat pértumbuhan rumput dan untuk péménuhan kébutuhan air dan mélumpurkan tanah, digénangi sampai tanah tidak térsinari matahari, stélah itu dilairi air saja.
Sékitar séminggu jika tidak ada pértumbuhan yang signifikan dilakukan pémupukan, kétika pémupukan dikéringkan dan galéngan ditutup
Kétika mulai bérbunga, umur 2 bulan, harus digénangi lagi, dan kétika akan panén dikéringkan
Pémupukan biasanya dilakukan pada 20 hari sétélah tébar, pupuk yang digunakan adalah kompos sékitar 175-200 kg. Kétika dilakukan pémupukan sawah dikéringkan dan pintu air ditutup. Sétélah 27 hari sétélah tébar, aliri sawah sécara bérgilir antara kéring dan basah.
Bébérapa hama yang séring ményérang tanaman padi diantaranya burung, walang sangit, wéréng dan pényakit ganjuran atau daun ménguning.
Cara pénanganannya bisanya déngan cara manual, mémbuat orang-orangan sawah untuk hama burung, pényémprotan déngan péstisida hayati sépérti nanas, bawang putih dan kipait atau gadung, sérta untuk pényakit biasanya déngan cara méncabut dan mémbakar tanaamn yang sudah térkéna pényakit daun ménguning. Untuk péncégahan harus dilakukan pénanaman sécara séréntak supaya hama dan pényakit tidak datang, pénggunaan bibit yang séhat, péngaturan air yang baik, dan déngan mélakukan sistém budidaya tanaman séhat yang cukup nutrisi dan vitamin séhingga kékébalannya tinggi.
Hama lain yang séring ményérang adalah hama putih, thrips, wéréng, walang sangit, képik hijau, pénggérék batang padi, tikus , dan burung. Séméntara itu pényakitnya adalah pényakit bércak daun coklat, pényakit blast, Busuk pélépah daun, fusarium, pényakit krésék atau hawar daun dan pényakit tungro.
Sumber : alamtani
Loading...